Blog

Inleiding

Beroerte is een veelvoorkomende neurologische aandoening die wereldwijd miljoenen mensen treft. Een van de meest uitdagende gevolgen van een beroerte is afasie, een taalstoornis die het vermogen om te spreken, begrijpen, lezen en schrijven aantast. Verpleegkundigen spelen een cruciale rol in de revalidatie van deze patiënten, maar het vinden van effectieve therapieën blijft een uitdaging.

Recent onderzoek heeft aangetoond dat Transcraniële Fotobiomodulatie (tPBM) een veelbelovende, niet-invasieve behandeling kan zijn voor patiënten met chronische beroerte en afasie. In dit artikel bespreken we wat tPBM is, hoe het werkt en wat de mogelijke klinische implicaties zijn voor verpleegkundigen in de praktijk.

Wat is afasie?

Afasie is een neurologische aandoening die ontstaat door beschadiging van hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor taal, vaak veroorzaakt door een beroerte. Het kan ook het gevolg zijn van een hoofdletsel, hersentumor of neurologische aandoeningen zoals Alzheimer. Afasie komt in verschillende vormen voor, afhankelijk van welk hersengebied is aangedaan:

1. Broca-afasie (niet-vloeiende afasie):
   • Patiënten hebben moeite met het vormen van woorden en zinnen, maar begrijpen taal vaak nog redelijk goed.
   • Spraak is traag en bestaat uit korte, gebrekkige zinnen (bijvoorbeeld: “Ik… drinken… water”).
2. Wernicke-afasie (vloeiende afasie):
   • Patiënten spreken vloeiend, maar hun zinnen zijn vaak onsamenhangend of betekenisloos.
   • Begrip van gesproken en geschreven taal is meestal ernstig aangetast.
3. Globale afasie:
   • Dit is de meest ernstige vorm van afasie, waarbij zowel het spreken als begrijpen van taal sterk is verstoord.
4. Amnestische afasie:
   • Patiënten hebben moeite met het vinden van de juiste woorden, hoewel hun spraak relatief vloeiend blijft.

Afasie heeft een grote impact op het dagelijks leven van patiënten. Het belemmert de communicatie met familie, vrienden en zorgverleners, wat kan leiden tot gevoelens van frustratie, isolatie en depressie. Voor verpleegkundigen is het daarom essentieel om inzicht te hebben in de uitdagingen die afasiepatiënten ervaren en effectieve communicatievaardigheden toe te passen tijdens de zorgverlening.

Wat is Transcraniële Fotobiomodulatie?

Transcraniële Fotobiomodulatie (tPBM) is een therapie waarbij rood en nabij-infrarood licht (NIR) wordt gebruikt om de hersenfunctie te verbeteren. De lichtgolven, meestal tussen 600-1100 nanometer, dringen door de schedel heen en stimuleren de activiteit van mitochondriën, de energiecentrales van de cellen. Dit leidt tot:

1. Toename van adenosinetrifosfaat (ATP)-productie: ATP is essentieel voor celherstel en -functie.
2. Verbeterde bloeddoorstroming: Door het vrijkomen van stikstofmonoxide (NO) wordt de regionale cerebrale doorbloeding (rCBF) bevorderd.
3. Vermindering van oxidatieve stress: Dit helpt bij het herstel van beschadigde hersencellen.

Onderzoek heeft aangetoond dat tPBM positieve effecten heeft bij aandoeningen zoals traumatisch hersenletsel (TBI), depressie, dementie en nu ook bij chronische beroerte en afasie.

Het onderzoek: tPBM bij afasiepatiënten

Het recente onderzoek, uitgevoerd door Naeser et al. (2019), onderzocht het effect van tPBM op taalherstel bij patiënten met chronische afasie na een beroerte. Dit onderzoek bestond uit zes mannelijke patiënten die tussen 2 en 18 jaar na hun beroerte aan het onderzoek deelnamen.

De opzet van het onderzoek

De patiënten ondergingen 18 tPBM-behandelingen verspreid over zes weken (3 keer per week). Er werden vier verschillende protocollen getest om te bepalen welke LED-plaatsingen het meest effectief waren:

1. Protocol A: Bilaterale LED-plaatsingen op de linker- en rechterhersenhelft, inclusief midline gebieden zoals de Supplementary Motor Areas (SMA).
2. Protocol B: LED-plaatsingen alleen aan de ipsilesionale kant van de hersenen (de kant van de beroerte).
3. Protocol C: LED-plaatsingen aan de ipsilesionale kant, plus één midline gebied (het mediale prefrontale cortex – mPFC).
4. Protocol D: LED-plaatsingen aan de ipsilesionale kant, plus twee midline gebieden van het Default Mode Network (DMN): de mPFC en precuneus (hoog parietaal).

Belangrijkste resultaten

De resultaten van het onderzoek toonden aan dat Protocol D de beste uitkomsten opleverde voor taalherstel en hersenconnectiviteit:

• Verbeterd taalvermogen: De patiënten die Protocol D volgden, toonden significante vooruitgang in hun benoemingsvaardigheid.
• Verhoogde hersenconnectiviteit: Functionele MRI (fMRI)-scans lieten zien dat de connectiviteit binnen belangrijke hersennetwerken, zoals het Default Mode Network (DMN), Salience Network (SN) en Central Executive Network (CEN), aanzienlijk verbeterde.

De patiënten die behandelingen met minder geavanceerde protocollen (A en C) ontvingen, vertoonden daarentegen slechts matige of beperkte verbeteringen. Dit benadrukt het belang van optimale LED-plaatsing en dosering bij tPBM.

De rol van het Default Mode Network (DMN)

Het DMN is een belangrijk intrinsiek hersennetwerk dat actief is tijdens rusttoestanden en betrokken is bij zelfreflectie, geheugen en planning. Bij patiënten met beroerte of afasie kan het DMN dysreguleren, wat de communicatie tussen hersengebieden belemmert.

De toevoeging van LED-plaatsingen op midline DMN-gebieden (mPFC en precuneus) in Protocol D was cruciaal voor het stimuleren van:

1. Herstel van hersenconnectiviteit.
2. Verbeterde samenwerking tussen netwerken zoals het CEN (belangrijk voor executieve functies) en het SN (betrokken bij taakfocus).

De toekomst van tPBM in de zorg

De resultaten van dit onderzoek openen de deur naar bredere toepassingen van tPBM. Naast beroerte en afasie kan tPBM potentieel worden ingezet bij:

• Traumatisch hersenletsel (TBI).
• Neurodegeneratieve aandoeningen zoals dementie.
• Psychische aandoeningen zoals depressie en posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Met verdere ontwikkeling en onderzoek kan tPBM een standaardtherapie worden binnen de neurologische revalidatiezorg.

Conclusie

Transcraniële Fotobiomodulatie is een innovatieve, niet-invasieve therapie die hoop biedt aan patiënten met chronische beroerte en afasie. De bevindingen van dit onderzoek tonen aan dat gerichte LED-plaatsingen, vooral bij Protocol D, kunnen leiden tot significante verbeteringen in taalvermogen en hersenconnectiviteit.

Een verbeterd taalvermogen betekent niet alleen een herwonnen mogelijkheid om gedachten en emoties te uiten voor de patiënten, maar het draagt ook bij aan het verbeteren van hun algehele kwaliteit van leven. Voor zorgverleners, inclusief verpleegkundigen, biedt dit grote voordelen: verbeterde communicatievaardigheden van patiënten vergemakkelijken de zorgverlening en verminderen frustraties bij zowel de zorgverleners als de patiënten zelf. Dit bevordert een efficiëntere en menselijkere zorgomgeving.